Ikona brutalizmu w Tunezji zagrożona rozbiórką. Architekci i historycy biją na alarm

Słynny Hotel du Lac w Tunisie – brutalistyczny symbol lat 70., który według niektórych miał zainspirować projekt pojazdu pustynnego w filmie „Gwiezdne wojny” – jest przeznaczony do rozbiórki. Decyzja ta wywołała falę sprzeciwu architektów, historyków oraz aktywistów w kraju i za granicą.

Zaprojektowany przez włoskiego architekta Raffaele Contigianiego, betonowo-stalowy gmach o odwróconej piramidzie został otwarty w 1973 roku jako część strategii rozwoju turystyki w niepodległej Tunezji. Liczący 10 pięter i 416 pokoi obiekt przez dekady zachwycał miłośników brutalizmu i nowoczesnej architektury na całym świecie.

Hotel zamknięto w 2000 roku z powodu sporów spadkowych i złego zarządzania. Od tego czasu popadał w ruinę.

„Jeden z najważniejszych klejnotów brutalizmu”

Tunezyjski historyk Adnen El Ghali określił Hotel du Lac mianem jednego z „10 największych skarbów brutalizmu na świecie”. Jego rozbiórka byłaby – jak podkreślił – „ogromną stratą dla światowego dziedzictwa”.

Właścicielem hotelu od 2010 roku jest libijski państwowy fundusz inwestycyjny LAFICO. Na początku sierpnia jego szef, Hadi Alfitory, poinformował AFP, że fundusz uzyskał wszelkie pozwolenia na rozbiórkę. Wkrótce potem wokół budynku pojawiły się ogrodzenia, co wywołało gwałtowne protesty.

Petycja w internecie domagająca się ratowania „brutalistycznej ikony” i krajobrazu miejskiego Tunisu zebrała w kilka dni ponad 6 tys. podpisów.

Luksusowy hotel zamiast zabytku

Alfitory zapowiedział, że na miejscu hotelu powstanie 20-piętrowy luksusowy hotel z centrum handlowym. Inwestycja ma być warta 150 mln dolarów i stworzyć 3 tys. miejsc pracy.

Krytycy wskazują jednak, że projekt całkowicie ignoruje inżynieryczne i kulturowe znaczenie Hotelu du Lac.

– Inwestowanie i modernizacja nie oznaczają burzenia i wymazywania zbiorowej pamięci ani dziedzictwa architektonicznego – podkreśliła architekt i posłanka Amel Meddeb, która jako pierwsza alarmowała o wydaniu zgody na rozbiórkę.

Próby ochrony i międzynarodowe apele

Hotel już wcześniej znajdował się na granicy wyburzenia. W latach 2010–2020 plany rozbiórki były odkładane, a w 2022 roku kampania społeczeństwa obywatelskiego skłoniła ministerstwo kultury do przyznania mu tymczasowej ochrony. Decyzja ta wygasła w kwietniu 2023 roku i nie została odnowiona.

Zdaniem profesora historii architektury Gabriele Neri z Politechniki w Turynie, strata byłaby ogromna:

– To nie tylko arcydzieło brutalizmu, ale także symbol epoki niepodległości, kiedy liderzy – jak pierwszy prezydent Tunezji Habib Burgiba – chcieli pokazać nowoczesny i międzynarodowy wizerunek kraju.

Eksperci zwracają uwagę, że na świecie rośnie trend ochrony architektury drugiej połowy XX wieku. – W Uzbekistanie władze starają się o wpisanie radzieckich budowli z lat 70. i 80. na listę UNESCO. Hotel du Lac również mógłby stać się atrakcją dla turystyki kulturalnej na najwyższym poziomie – dodał Neri.

Brutalizm na nowo odkrywany

Brutalizm, charakteryzujący się surowymi betonowymi formami, zyskuje dziś rosnące zainteresowanie. Powstają o nim książki, magazyny i filmy, jak choćby produkcja „The Brutalist” z 2024 roku.

Dla wielu Hotel du Lac nie jest jedynie budynkiem, lecz świadectwem epoki, inżynieryjnym wyczynem i symbolem nowoczesnej tożsamości Tunezji.