Sudańscy konserwatorzy walczą o ocalenie zniszczonych skarbów kultury
Chartum, 30 września 2025 r. – Rozbite naczynia gliniane, fragmenty starożytnych posągów, szkło i łuski po nabojach zalegają w salach Muzeum Narodowego Sudanu, położonego niedaleko miejsca, gdzie Biały i Błękitny Nil łączą się w stolicy kraju.
Po ponad dwóch latach wojny domowej, w której zginęły dziesiątki tysięcy ludzi, a miliony zostały zmuszone do ucieczki, sudańska armia na wiosnę wyparła siły paramilitarne RSF z Chartumu i okolic. Jednak duża część miasta nadal leży w gruzach, podobnie jak jego dziedzictwo kulturowe.
Zbiory muzeów zostały poważnie uszkodzone podczas walk, a tysiące artefaktów zrabowano i przemycono do sąsiednich krajów.
– „Muzeum zostało ekstremalnie zniszczone. Wiele niezwykle ważnych dla nas artefaktów skradziono. Każdy eksponat tutaj ma swoją historię” – powiedziała Rehab Kheder Al-Rasheed, szefowa komitetu ds. zabezpieczenia muzeów i stanowisk archeologicznych w Chartumie.
Tysiące zabytków zaginionych
Według Ikhlas Abdullatif, dyrektor ds. muzeów w Krajowej Korporacji Zabytków i Muzeów, około 4 000 zabytków uznaje się za zaginione.
W Darfurze Zachodnim z muzeów w Nyali i El-Geninie zniknęło ok. 700 eksponatów – a kurator muzeum w El-Geninie zginął, gdy budynek został ostrzelany.
Sudan dołączył tym samym do długiej listy państw, takich jak Irak, Syria, Libia czy Egipt, gdzie przemyt antyków nasilił się po okresach politycznych zawirowań.
Zniszczone świątynie i pałace
W Chartumie szczególnie ucierpiały obiekty przeniesione tu w latach 60. z północy kraju, aby uchronić je przed zalaniem wodami powstałymi po budowie tamy Asuańskiej. Wśród nich znajduje się świątynia Buhen, wzniesiona przez królową Hatszepsut ok. 1500 r. p.n.e. Podczas walk budowla została uszkodzona, a jej naprawa prowadzona jest dziś przy „bardzo ograniczonych zasobach” – mówi Rasheed.
Również Muzeum Pałacu Republikańskiego w Chartumie zamieniło się w pogorzelisko. Wewnątrz zalegają nadpalone eksponaty, a zabytkowe samochody przed wejściem mają wybite szyby i reflektory.
Straty i niepewna przyszłość
Koszty odbudowy i zabezpieczenia sudańskich muzeów Abdullatif szacuje na nawet 100 mln dolarów – kwotę nieosiągalną w obecnych warunkach gospodarczych kraju. Dodatkowo nie wiadomo, kiedy zagraniczne misje archeologiczne uznają Sudan za wystarczająco bezpieczny, by powrócić.
Przed wojną działało tu około 45 misji archeologicznych, obecnie wszystkie zostały zawieszone.
– „Mamy nadzieję, że – jeśli Bóg pozwoli – misje powrócą i będą mogły kontynuować swoją pracę” – mówi Rasheed.
